Բռնաբարված կինն ու բռնադատված այրը
մնացյալ ողջ կյանքում մնում են հոգեկան
խեղվածներ: Նույնիսկ, եթե այդ կարծեք
մոռացվում կամ ամբողջությամբ չի
գիտակցվում, նրանց վարքը, հոգեկերտվածքն
ու աշխարհայացքն այլևս մեկընդմիշտ
խաթարված են: Նույնը նաև ամբողջ
հանրույթների ու ազգերի պարագաներում:
Ակնառու օրինակներ են հրեաների («Ողբի
պատ», «հոլոքոստ» ևն ) և հենց հայոց
կենսափորձերը, իրենց «կոլետիվ
ենթագիտակցությամբ» և գիտակցությամբ,
երբեմն կորուստներից, անարդարությունից և
ցավից զորություն քաղելով, հաճախ
ընդհակառակը՝ զեղչվելով ու նվաղելով
առավել: Եվ այդ ճակատագրի ամեն մի
հարվածից:
Հայաստանի անկախացումից և արցախյան
հաղթանակից հետո դրանց հնարավոր կորուստը
հավակնում էր լինել բառացիորեն
ճակատագրական և անշրջելի:
Իրադարձությունները տարան դեպի առաջին
արհավիրքը, որի շրջադարձային միջադեպն
եղավ հոկտեմբեր 27-ի պետական ու պատմական
աներևակայելի ոճրագործությունը: Մնացյալը
դրա բնականոն հետևանքներն էին, ներառյալ
մեծ ու փոքր ոճրագործությունների,
խարդավանքների և տապալումների շարքը,
մարտի 1-ը, անկասելի արտագաղթը, կոլեկտիվ
ապականությունները, բթացումներն ու
ջղաձգությունները, մինչև 2013 սեպտեմբերի
3-ը, երբ հուսո շեմին կտրուկ գլխատվեց
ապագայի վերջին տեսլականը: Եվ ամենայն
հավանականությամբ այդ կտրուկ որոշման
հիմնապատճառը եղել ոչ այնքան ազգային
անվտանգության գործոնը՝ որքան սեփական:
Այսինքն, հոկտեմբեր 27-ի «դամոկլյան
սուրը», որի դեմ ամեն գնով պայքարում են
իշխանությունները, մինչև իսկ ԱԱԾ տնօրեն
«27-ի Գորիկի» պարբերական
վերաշնչավորմամբ...
Այսուհանդերձ, գիտենալով ու մասամբ
գիտակցելով այս ամենը հայ ողջ
հասարակությունը կաթվածահար վիճակում է,
հոռետես, տագնապահար, կամազուրկ և
բռնազբոսիկ: Նման դեպքերում քիչ թե շատ
փրկարար կարող էին լինել կա՛մ «ցնցումային
թերապիան» կա՛մ գիտակցության այլ
խթանիչները: Այսինքն՝ ճշմարտության
պոռթկումը:
Այս նկատառմամբ ԱՄՆ-ում
վերջերս արևերես ելավ «ԱԶԳԱՅԻՆ ԽԱՉՔԱՐ կամ
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ
27-ի ԱՌԵՂԾՎԱԾԸ» խորագրով
հրատարակությունը, կազմված երկու մասից:
Առաջինը նվիրված է համանուն
քննախուզությանը: «ԼՅՈԻՍՏՐԱՑԻԱ» խորագրով
երկրորդ մասը ներկայացնում է այդ
քննախուզության և մեր բազմամյա
դիտարկումներից բխող ազգաբանական
հայեցակարգի մեկ, բայց բախտորոշ
բաղադրիչը, իսկ դրան հետևող հավելվածը՝
ազգաբանական և էաբանական մեր
հետազոտությունների ամփոփ ու հնարավորինս
մատչելի ուղեցույցը:
Հատորի նշանակության և հնարավոր
հետևանքների մասին այստեղ ծավալվելը
գտնում ենք վաղաժամ և անտեղի: Կասենք
միայն, որ այն որոշակի նախախնամությամբ
լույս է տեսնում խիստ բախտորոշ արդի
քաղաքական իրադարձություններին զուգահեռ:
Իսկ նախախնամությամբ, զի դրա հրատարակումը
որոշվեց և աշխատանքները սկսվեցին սույն
թվականի ապրիլին Զվարթնոց օդանավակայանում
մեզ հետ կատարված ստորագույն միջադեպից
հետո: Մինչ այդ որոշել էինք լռել, թեև
գալիք սերունդներն ու աշխարհը պետք էր
անպատճառ գիտենային դարակազմիկ այդ
ոճրագործության ողջ ճշմարտությունը, որի
հետևանքներն են դրան հաջորդած
մղձավանջային ժամանակաշրջանը՝ թե՛
վերոնշյալ իրադարձություններով և թե՛
հնարավոր խիստ խնդրահարույց
հեռանկարներով: Դրանք եկան վավերելու մեր
դիտարկումներն ու կանխատեսումները, իսկ
հատորը՝ հակադարձորեն լուսավորելու դրանց
խորքային ծալքերը:
Այս ճակատագրական հանձնառությունը
որևէ մեկը պետք է ամբողջացներ ու տաներ
մինչև վերջ: Ու թեև ոմանց համառ ջանքերի
ու ներդրման, որոնց
հիշատակել ենք սույն քնախուզությունում,
որպես սեփական խաչ
նախախնամորեն այդ ևս տրվեց մեզ: Զի,
ինքներս դարձանք աներևակայելի նենգության
ու բռնության զոհ: Այսու այդ
պարտականությունը ևս կատարվեց, ամփոփելով
նաև մեր բուն առաքելության տեսանելի մասը:
Հուսանք, որ այն կխթանի այդքան անհրաժեշտ
ազգային ինքնագիտակցությունը:
Մնացյալը վերստին նախախնամության
խորհուրդն է...
Հատորի շնորհանդեսը կկայանա սույն տարվա
նոյեմբեր ամսին Լոս Անջելեսում,
միաժամանակ այս գարնանը Երևանում
շնորհանդեսն ու մեր հոբելյանը արգելված
«Այն, ինչ չգիտեր Պլատոնը» հայագիտական
աշխատության հետ:
Բարեբախտաբար չարը ևս կատարյալ չէ,
ոճրագործություններն անթերի՝
արդարությունն՝
որբ...
|
