Սկզբնաէջ      
 
Ա.ՎԱՐՊԵՏՅԱՆԻ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԱՅԼ ԱՍՊԱՐԵԶՆԵՐ...
ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
  Կենսագրական տվյալներ
Ա.Վարպետյանին Հայաստանից վտարման առեղծվածը
 
 
Յուրաքանչյուր մասնագիտություն ձևավորում է համապատասխան աշխարհըմբռնում և մտածողություն: Այդպես, նկարիչը իրականությունն ընկալում է պատկերավոր ու գունավոր, բիոլոգը` կենսաբանորեն, երաժիշտը` հնչյուններով, մաթեմատիկոսը` «մաթեմատիկական տրամաբանությամբ», հումանիտար մասնագիտությունները` վերացականորեն: Որոշ բազմաբնույթ մասնագիտություններ, ինչպես օրինակ ճարտարապետությունն ու կինոթատերական արվեստը, նպաստում են բազմակողմանի աշխարհընկալման և «կոմպլեքսային» մտածողության զարգացմանը: Առավել ևս, եթե տվյալ անձը ունի համապատասխան նախադրյալներ: Այդ է նաև Ա. Վարպետյանի պարագան, որի կրթական այդ մասնագիտություններն ու գործունեությունը (տե'ս կենսագրականը) կանխորոշեցին նրա ամբողջագիտական աշխարհընկալումը (զգայական-բանական-ոգեկան) և «ստրուկտուրալ» մտակառուցվածքը, ի վերջո ազգաբան-էաբան պրոֆիլն ու գալիք տեսությունների երկունքը:
Այս առումով, ուշագրավ է նրա որոշ գործերի համառոտ դիտարկումը, որտեղ արդեն խմորվում էր էիզմ ուսմունքը, իսկ անձնական հանգամանքները` սերում ազգաբանական տեսությունները (տե'ս հարցազրույցը): Այս առիթով նշենք նաև, որ ճարտարապետներ են եղել հայտնի կինոբեմադրիչ և կինոդրամատուրգ Ռ.Կլերը, շվեյցարացի արձակագիր Մ. Ֆրիշը, ֆրանսահայ նկարիչ Գառզուն, և հետագա հայագետ Մ. Գավուքչյանը: Վերջին պարագայում ճարտարապետությունը ինքնին տանում էր դեպի ազգային ինքնություն` թե’ մշակութային պատմության, և թե’ ժառանգական հակվածության բերումով, ինչպես օրինակ աստղագիտության պարագայում…

Նկ.1: 50 մետրանոց օլիմպիական լողավազան Երևանում (1972-73 թթ): Այն չկառուցվեց, թեև Մոսկվայում արժանացավ բարձր գնահատանքի և կոնցեպցիան դրվեց տիպային նախագծերի հիմքում , մինչդեռ հեղինակին մղեց դեպի… ջուր տարերքը: Զի, նախագծային կտրվածքի բերումով հարկ եղավ խորապես ուսումնասիրել թե’ դրա քիմիա-ֆիզիկական, և թե’ լուսային ու ձայնային հատկանիշները, իսկ հետագայում, Էա-Հայա ծովաստծո առնչությամբ` նաև տիեզերաբանական…

   
   
Նկ.2: 1976-77 թթ: Villa VB (Ալլո, Մարսելի մերձակայք, Ֆրանսիա): Հեղինակի առաջին պատվերը Ֆրանսիայում: Տեղանքը խիստ «վթարային» էր, զառիվայր, վայրի, ու ժայռոտ, սակայն նաև կուսականորեն «դրախտային», մինչև 30 մ բարձրության ծառերով (հատվել է միայն մեկը , մյուսները «ծակծակում» են երկաթբետոնյա կառույցը և այդ բացվածքներով հառնում երկինքն ի վեր …): Ուստի, հարկ էր խուսափել հնարավոր սահանքներից, հարգել բնությունը, ստեղծել տարաֆունկցիոնալ հարթակներ և համապատասխան ելքեր դեպի այն (տե’ս աքսոնոմետրիկ կտրվածքը), միաժամանակ բնակիչներին վերադարձնելով բնություն: Փիլիսոփայական սկզբունքը. «Ոչ թե պարտեզ մենատան շուրջը` այլ տանիք բնության մեջ»: Կեցական սկզբունքը. ընդհանուր և անհատական կենսատարածքների խիստ որոշակի հարաբերակցություն: Գեղարվեստական սկզբունքը. Էպիկական կոթողայնություն, ինչն էլ խիստ արդիական այդ փոքրիկ մատուռատիպ կառույցին հաղորդել էր ազգային դիմագիծ… Այս նախագիծն էլ սկզբնավորեց փիլիսոփայական պրպտումները նախ ճարտարապետության վերաբերյալ:

Նկ.3: Villa «LA POESIE»: Հետազոտական նախագիծ, որը 1978 թ. մրցույթով հրապարակվեց Ճարտարապետների շրջանային միության, մենատներին նվիրված PRADO ամսագրի հատուկ թողարկման էջերում: Հղացման սկզբունքը. կոր գծերի ու ծավալների ճարտարապետություն, ընդդեմ ուղիղ անկյունների ու գծերի, որով շարժվում են միայն զինվորականները…


Նկ.4: Villa NOCETO , 1977-78 թթ (Կադոլիֆ,Պրովանս, Ֆրանսիա): Վերստին զառիվայր և անտառածածկ հողատարածք, մենատան ու լանդշաֆտի նույն խնդրականներով, բայց նաև մետաֆորի որոնումներով: Այստեղ այն բարձունքից պոկված, սահող ու քարացած սառցակտորի մտապատկերն է, որը միմիայն իմաստավորում է բնությունը` առանց այն բռնադատելու: Տեղական իշխանությունները նախագծին նախ ընդդիմացան, ապա…

Նկ.5: …նույն Կադոլիֆ ավանի քաղաքապետը պատվիրեց սեփական առանձնատունը (Նկ. 5 -6, 1978 թ.), իսկ Bouches-du-Rhône դեպարտամենտի ճարտարապետական խորհուրդը, բացառության կարգով այլևս Վարպետյանին թույլատրեց շարունակել արարչական իր պրպտումները (տեղանքի և ճարտարապետական ավանդույթների առումով ֆրանսիական օրենքները
բացառիկ խիստ են…):


Նկ.6: Մենատուն «Կադոլիֆյան եռանկյունին» (1978 թ., Պրովանս, Ֆրանսիա):

Նկ.7: «Երկկենցաղ Տուն» (Villa-YACHT , 1979: Կտրվածք և մանրակերտ): Փորձարարական նախագիծ: Ծովի ու ցամաքի «ամուսնություն»: Ամառանոց զույգ ընտանիքների համակեցությամբ, օժտված նաև մակույկների ներքին կայանատեղերով: Հնարավորություն հանդերձարանից ուղղակի մտնել ջրային տարածք, ինչը երկարաձգում է լողային ժամանակաշրջանը մինչև ուշ աշուն և անգամ ձմեռ (երբ դեռ ջուրը տաք է, օդը` արդեն պաղ…): Ճարտարապետական քանդակ, և վերստին մետաֆորի իմաստաբանական որոնումներ (այստեղ` իգանդամ… ), որպես յին-յան արական-իգական սկզբունքների ներդաշնակություն: Տիեզերածովային խորհուրդ…

Նկ.8: Վարչական,արտադրական և միաժամանակ բնակելի համալիր Մարսելում (1978-80 թթ): Ճարտարապետական կինեմատիկա: Շարժման ու դիտակյունների` ինչպես նաև լուսաստվերային փոփոխումների հետ, անճանաչելիության աստիճան կերպարանափոխվում է կառույցի դիմագիծը` հուշելով նրա տարաֆունկցիոնալ բնույթը: Երևույթ և էություն, սուբյեկտիվ և օբյեկտիվ կատեգորիաների օպտիկական մտախաղ…


Նկ.9: Իստր քաղաքի ենթա-Պրեֆեկտուրայի կոնցեպտուալ մրցույթ (Ֆրանսիա, 1981 թ.):
Պետվարչական այդ կարևորագույն կառույցի մրցույթին ներկայացված էին 71 խիստ ամփոփ էսքիզներ, որոնցից ընտրվեցին հնարավոր պատվիրակատարները (բնականաբար փորձառու և արժանի ճարտարապետական արվեստանոցներ), իսկ 5 մասնակիցներ արժանացան դրամական մրցանակների:
Դրանց մեջ` Ա.Վարպետյանի առաջարկը, նկատի առնելով նախագծային սկզբունքի.
  - Մոնումենտալ հնարավորությունները,
- բնակլիմայական պայմաններին, և
- հողատարածքի պահանջներին հարմարվելու արժանիքները:
«Չարաբաստիկ» այդ մրցանակը բախտորոշեց «Արփիականի»
Երկունքը և Ա. Վարպետյանի հետագա ճակատագիրը (այդ մասին ստորև և ընթացքում):

Վարպետյանի գործերը բազմիցս հրապարակվել են մասնագիտական հեղինակավոր հանդեսներում: Դրանցից կարևորներից մեկը Ֆրանսիայի Ճարտարապետների Միության Architectur հանդեսն էր, որի 31.01.1982 թ. N°31-ում Վարպետյանին երկու ամբողջ էջերի վրա ներկայացնում է Ֆրանսիայի Ազգային Մեծ Մրցանակի դափնեկիր, հանրահայտ Ճարտարապետ Կլոդ Պարանը (կից պատկերները): Իր նախագծային պրակտիկան Ալ. Վարպետյանը զուգահեռում էր տեսական հետազոտություններով, մշակելով Ճարտարապետական փիլիսոփայություն: Այն հրապարակվեց մասնագիտական PRADO ամսագրի
06-07.1982 թ. N°77-ում, (թարգամանաբար` «Ինքնություն» հատորում, Երևան-1993 թ.), ինչը երկխոսության հիմք դարձավ ճարտարապետության տեսաբան, համաշխարհային ևս մեկ հեղինակության`
Միշել Ռագոնի հետ (Հայաստանում հայտնի «Ապագայի քաղաքները» ու ևս մի քանի հայերեն թարգմանություններով): Սորբոնի այդ պրոֆեսորը մասնավորապես կարևորում էր «ճարտարապետական հոգեբանություն» բոլորովին նոր թեման և կուզենար այն մտցնել կրթական համակարգ: Մեկ խոսքով, էիզմի սաղմերը արդեն խմորվում էին այդ պրպտումներում, մինչդեռ նախախնամությունը ծրագրում էր իրադարձությունների այլ զարգացում…