ՃԱՆԱՉԵԼ ԻՄԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՒ ԶԽՐԱՏ, ԻՄԱՆԱԼ ԶԲԱՆՍ ՀԱՆՃԱՐՈՅ
  Սկզբնաէջ      
  
       
        ԶՈՒԳԱՀԵՌ ՏԻԵԶԵՐՔ  
 18/02.2012թ. 

          
 
 «ԱԼ» ՁՆԾԱՂԻԿՆԵՐ
                                                          Իծագծերը այծերին չեն վերաբերում:

     Անմիջապես հիմնադրման օրվանից  ի վեր, «ԷՈՒԹՅԱՆ» գաղափարները շարունակում են ծլարձակել թեՙ հայ և թեՙ համամարդկային գիտակցության անդաստաններում: Համամարդկային` երրորդ հազարմայակի, Ջրհոս դարաշրջանի, «տիեզերական գարնան» և մեզանից անկախաբար, պարզապես գիտական ամենատարբեր բացահայտումների բնականոն բերումով: Հայ անդաստանում` մասամբ այդ, բայց մեծամասամբ  «ԷՈՒԹՅՈՒՆ»  Ազգային Իմաստության Տաճարի ճառագմամբ: Դրա ընթացիկ ծլարձակումներից են Ռուսաստանում Է-Ազգային Իմաստության դպրոցների կազմավորումները, Մոսկվայում, Սանկտ Պետերբուրգում, Ուլյանովսկում և` ըստ ծրագրի, հավանաբար նաև այլուր ( http://dproc.ru/Ազգային-իմաստության-դպրոց/#comment-157 ):
 
   
   
      Այս ֆենոմենը արծարծել ենք բազմիցս: Սակայն մասնակիորեն և մակերեսորեն: Ըստ այդմ, այդ գործընթացը իր ամբողջությամբ ու խորությամբ չի ընկալվել, հաճախ էլ ընդունվել է որպես ինքնագովազդ, խուսափելով անգամ մեր անչափ «բանիմաց» մշակութաբանների տեսադաշտից: Մինչ վաղ թե ուշ անխուսափելի այդ օրը, որոշ դիտարկումներ անելու միտումով, ինչպես նաև հավատավորների ու հետաքրքրվող ոմանց համար, ավելորդ չէր լինի թռուցիկ հիշատակել «ձնծաղիկների» ամփոփ մի վիճակագրություն:
  

     Հենց 1990 թվից` այսինքն «ԷՈՒԹՅԱՆ» հիմնադրումից սկսյալ, սունկերի պես անճեցին նմանատիպ ծրագրով ու նպատակներով տարբեր կազմակերպություններ, ինչպես.
     - «ԷՈՒԹՅԱՆ»  առանձնացումից հետո «Որոնում» կենտրոնը բացեց հենց «Eutiun» անվանմամբ ինչ-որ
       գիտահետազոտական հաստատություն, իսկ դրա «չեկիստ» տնօրենը տրվեց նմանատիպ աշխատանքներին
       (տե’ս http://www.iatp.am/hayknet/euti-e.htm, և http://www.eutyun.org/S/E/AZGABANAKAN/Azgaban.htm...):
    - Ազգային և ռազմավարական հետազոտությունների հայկական կենտրոնը (1993 թ.):                                         
    - Պետական մակարդակով` 1995թ. Հումանիտար հետազոտությունների հայկական կենտրոնը ( ՀՀՇ): Այն 
      ունեցավ միայն մեկ հրատարակությունը.` նույն մեր «Ինքնություն» խորագրով (1995 թ.), մոտավոր
      բովանդակությամբ ու կազմավորմամբ:                                                                                                          
    - Ապա, «Էություն և ապագա» հասարակական կազմակերպությունը (ունեցավ կարճատև կյանք):

    - 1993 թ. Աբովյանի ՀԱՑԴ-ը (Հայ Արիական Ցեղապաշտական Դաշինք, ավելի ուշ` ՀԱԲ, ապա` ՀԱՄ),
       ամբողջովին «ԷՈՒԹՅԱՆ»  հիմունքներով, թեև անչափ պարզական:
    - Ավելի ուշ` «Արարատ» ռազմավարագիտական կենտրոնը:
    - Ոչ վաղ անցյալում` ռուսախոս այլ մեկ «Eutyun» կայքը (http://eutyun.com…):
    - Հայաստանում և Արցախում «Ինստիտուտ» անվանված ուրույն «Կենտրոն» ստեղծելու ծրագիրը, որը որպես
       Հայաստանի երիտասարդական պետ -հասարակական պատվիրակություն,  28-29 հոկտեմբերի 1999 թ.,
       Մինսկում կայացած, ԱՊՀ երկրների  Երիտասարդական կազմակերպությունների կոնգրեսին ներկայացրեց
       զեկույց, ամբողջովին «ԷՈՒԹՅԱՆ» հիմնադրույթներով ( տեՙս http://www.eutyun.org/S/E/X/X/X-7.htm,
       «Ազգային փրկության ծրագիր»):

      - Իսկ 26.04.2000 թ. ՀՀ ԳԱԱ նախագահության սրահում «հայարիական ուժերի» և ակադեմիայի
        նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ արտառոց մի միջոցառում` «Արիականության անցյալը-ներկան-
        ապագան» խորագրով գիտա-պատմամշակութային առաջին գիտաժողովը (միայն վերջին պահին Ա.
        Վարպետյանը հրավիրվեց և որպես «հայարիականության հայր» նրան ողջույնի խոսք «շնորհվեց» ոմանց
        համառությամբ… ( տե’ս www.eutyun.org/S/E/GN/HayocArXnd.htm ):
      - Արիականության, միհրականության և ընդհանրապես «հեթանոսական» մշակույթի վերաբերյալ նորօրյա   
        հետազոտությունները ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտում  (Գ.Վարդումյանը, Ե. Մարգարյան և այլք ):

     - «Էություն»  գիտա-մշակութային կենտրոնը ( Երևան, 2007թ., http://www.eutyun.org/S/E/ZT/ZT_080122_
        VoxbAprKochMer.htm, http://www.eutyun.org/S/MM/1/HUDA.htm )
                
                                26.04.2000 թ., ՀՀ ԳԱԱ նախագահության սրահում «Արիականության անցյալը-ներկան-ապագան»
                                                 խորագրով գիտա-պատմամշակութային առաջին գիտաժողովից հետո:
                                                Այստեղ են հայագիտության արդի համարյա բոլոր «առաջատարները»,
                                       որոնք բոլորն էլ այս կամ այն չափով ներշնչվել են Էության գաղափարներից, ոմանք     
                                                     պարզապես դարձել դրանց երախտամոռ և ուրացող կրողները...
                                                                                                  -------------------------------

   Պակաս չեն նույն թեքումով, բայց  տարբեր երկրներում ու տարբեր լեզուներով ստեղծված հայկական կայքերը, ինչպես նաև Է տառի խորհրդանշմամբ բազմաթիվ կայքեր թե գեղարվեստական նորօրյա գործեր ( ներառյալ գրական, չափածո թե արձակ).
      - Անգլերեն http://www.armenianhighland.com/ կայքը (ԱՄՆ):                                                                         
      - Ռուսախոս «Eutyun»- http://eutyun.com  կայքը (ՌԴ? ), և այլք:


                       

      Այսքանի հետ քիչ չեն` եթե ոչ շատ ավելի, նույն թեմայով հրատարակություններ և իբր անկախ «տեսություններ», ինչպես.

    - «Է Արար» (Ա. Շահնազարյան, 1992թ.),
    - «Արիական իմաստություն» (Է. Խուրշուդյան,1997 թ.),
    - «Հայ-Արի»(պարբերական 2000 թվից):
    - «Ազգային անվտանգության գաղափարախոսություն» (Երևան 2002թ., www.eutyun.org/S/Ashx/Hurut.htm):

     - «Հայերը և հին Հայաստանը» ( Պ. Հերունի, Երևան 2004 թ.);
  - «The Genesis of the Civilization» (Գարեգին Տիգրան, Դանիա, www.eutyun.org/S/TxAdz/Ps/KarekinDickran_  
      SunGodAr_101230_En.htm,  www.eutyun.org/S/VL/EaAs/EaAs_Reflexion-GenCiv-KD.htm

 

  Այսքանը միայն հիշատակման կարգով: Զի, անչափ երկար պիտի լիներ թվարկել ներգործության թե փոխառության բոլոր դեպքերը: Բավական է նշել ոչ միայն հայարիականության` այլևս նաև հայոց 12000 -ամյա ծագումանաբնության և ընդհանրապես հայագիտության համատարածությունը: Վերջինս 2002թ. նույնիսկ պաշտոնականացվեց, «Էության» մերձակից, վարչապետ Ա. Մարգարյանի կողմից (www.eutyun.org/S/E/Taregrutyun/EAITT.htm), իսկ ավելի ուշ վարչապետ Տ. Սարգսյանըշրջանառության մեջ դրեց «Հայոց աշխարհ» ծրագիրը` բավականին ծանծաղ, բայց համահունչ «Էության» նպատակներին և «Էականք-Ազգ և նոր հազարամյակ» նախածրագրին:
   Ցավոք, նկատի առնելով հայ իրականության արդի բարոյահոգեբանական իրավիճակը, շատ քչերն են հիշատակում ներշնչման թե բանաքաղության աղբյուրները: Բացառության կարգով մեզ թույլ ենք տալիս մեջբերել մի քաղվածք պատմաբան, արիական և ծագումնաբանական թեմաներով մի քանի աշխատությունների հեղինակ Անժելա Տերյանի նամակից.

    «Հարգելի տիար Ա. Վարպետյան,
 ...Ձեզ այստեղ  շատ-շատ ենք հիշում:  Շատ վաղուց ուզում եմ Ձեր արածի համար շնորհակալություն հայտնել  և ասել.  դուք մի ամբողջ սերունդ  եք արթնացրել, որոնց մեջ նաև ես եմ... Ձեզ մաղթում եմ, որ շարունակեք գրել ու շատ գրել: Չէ ո՞ր մի քանի հոգու համար չեք գրում, այլ շատ-շատերի, որոնք սպասում են Ձեր նոր գրքերին:
Հաջողություն ու բարիք եմ ցանկանում Ձեզ»:                                                                                                            
     Ա. Տերյան (Երևան, 14.12.2011թ.)
   
   Մեր ժամանակներում այսքան ազնվություն և երախտագիտություն բոլորին տրված չէ, թեև ավելի կարևորը մնում է ինքնաճանաչման, ազգային ինքնագիտակցության և հանուր ոգե-գաղափարական հասունության, դանդաղ, մակերեսային և հաճախ շեղումներով թե շահարկումներով խմորումների պատմական իրողությունը:
  Եվ ահա, դրանցի մեկն է ռուսահայ վերոնշյալ Ազգային Իմաստության Դպրոցը,իր բազմացող մասնաճյուղերով:
   
      Красный цвет — цвет династии Хайкидов. Армяне любили и обожествляли этот цвет, как редкий в природе. Его наши предки получали от Вортан Кармира. Тайну технологии они строго берегли. У всех царей из династии Хайкидов флаг был красного цвета; на этом фоне был изображен лев, а на спине у льва либо стоял Хайк, либо изображалось Солнце. Поэтому для "Школы Национальной Мудрости" красный — цвет нашего Рода, цвет первородства. Крылатое Солнце. 16 лучей обозначают 16 армянских губерний; 2 крыла символизируют время — развитие. Так армяне изображали крылатое Солнце в период Куро-Аракской культуры. Солнце — это источник света, тепла, энергии. У каждого армянина в душе есть частица солнца, и ею он клянется. И не напрасно наш народ называют Детьми Солнца — символа сущности нашей нации. Восьмиконечная звезда на диске — восемь сторон Армянского Мира (hАйоц Ашхара). Символизирует безграничность — времени, пространства и знания. Из этой безграничности мы черпаем наши знания. Восьмиконечная звезда — оранжевого цвета, который является цветом Армении. Ведь даже известно, что все Армянские цари носили на плече накидку оранжевого цвета.Буква "Э" — седьмая буква армянского алфавита, означает имя Бога и символизирует армянское слово "Эутюн" (Сущность, "Ес Айн Ем вор Э" "Азьм Есьм Сущий" — Библия). Поскольку наша школа ищет мудрости, то нет на свете мудрее Бога. Он — вершина Мудрости. И так как Бог есть Свет — буква в белом цвете.
                                                                   -----------------------------------------------------------------------------------------------

 ......Միայն կազմակերպության խորհրդանիշը, արեգակի թևավոր սկավառակի և հայկ. Է տառի իրենց իսկ մեկնությամբ, ներկայացնում են «ԷՈՒԹՅՈՒՆ» Ազգային Իմաստության Տաճարի ոգին ու ելակետային հիմքերը, թեև այստեղ ևս աղբյուրների մասին ակնարկ իսկ չկա: Նշենք նաև, որ իր հիմնական ծրագրերը իրագործելուց և 2000թ. «Ծննդոց-Այա» կոթողային մենագրության հրապարակումից հետո «Էությունը» հայտարարել էր հենց ոգե-գաղափարական դպրոցի վերածվելու իր նպատակները:
      Սակայն, հետաքրքրականը այլուր է:
     Նույնիսկ խիստ ամփոփ հիշատակված պարագաներում կազմակերպությունների մեծամասնությունը խորհրդամետ կամ պարզապես ռուսամետ է: Իսկ այդ ի՞նչու:
      Երևույթը կարող էր ունենալ մեկ քանի բացատրություն: 

    - Նախ այն հանգամանքով, որ խորհրդային Հայաստանի վերջին  շրջանում` ինչպես և այլ հանրապետություններում, ազգային ինքնությունն ու ինքնագիտակցությունը բուռն զարգացում ապրեց: Ֆենոմենը կարող է բացատրվել թերևս ապազգային  գաղափարախոսությամբ հասարակարգերում ինքնության սուր պահանջարկով, ինչին էլ նվիրված էր  ՌԴ ԳԱ Էթնոլոգիայի և Մարդաբանության ինստ-տի գիտաշխատող, գիտ. դոկտոր Վ. Ա. Շնիրելմանի քաղաքական զեկույցը հետխորհրդային բոլոր հանրապետությունների վերաբերյալ… (http://www.eutyun.org/S/E/Taregrutyun/EAITT.htm): Ֆենոմեն, որը կանխատեսել էինք դեռևս 1982թ., մեր «Արևորդյաց պարը»  կինոսցենարում և համանուն քնարերգությունում, վերջինիս 6-րդ գլուխը խորագրելով «Կամուրջ անուրջաց»:
  - Այլ մեկ և ոչ պակաս նշանակալից հանգամանքը վստահաբար ԽՍՀՄ-ից հետո գլոբալիզացիայի վտանգն էր, «լճացումից պրծած` ծովում տարրալուծվելու» մտահոգությամբ:

   - Երրորդ մեկ հանգամանքը պետք է դիտել ոչ միայն խորհրդային ավանդույթի զելված իներցիան` այլև հոգեբանական կապերը նախորդ իրականության հետ, հայոց ամրագրված ռուսամետությունը և  Ռուսաստանի էթնո-քաղաքականությունը իր ազդեցության գոտիներում (թեկուզ սոսկ ֆոլկլորի սահմաններում...):
  - Այսքանի հետ կա նաև ևս մեկ, բավականին խոսուն մի հանգամանք: Այդ դիալեկտիկական աշխարհայացքի, գաղափարայնության և հոգևոր հասնություն գործոնն էր: Վերջինս Արևմուտքում արտահայտվեց tuning-անհատականացում հոսանքով և ազգային ինքնության պահանջարկով, ինչպես փոքրամասնությունների և էթնոմշակույթային աշխուժացման պարագաներում: Զի, նախ հոգևոր հասունացումները տանում են անհատական ինքնության ու ինքնագիտակցության, իսկ ընդհանրացումները միշտ էլ ուղեկցվում են տարբերակումներով, էթնոսների պարագայում` որպես ուծացման դեմ հակազդեցություն: Վկա ԽՍՀՄ-ի փլուզումը, ոչ միայն տնտեսական` այլև ազատության և անկախության ձգտումներով, ինչն անխուսափելիորեն առնչվում է նաև հոգևոր և գիտակցական հասության հետ*:

        Նկատի առնելով այս հանգամանքները, ոՙչ Արևմուտքը և առավելապես ոՙչ բազմաէթնիկ Ռուսաստանը անշառ ֆոլկլորից ավելին բնականաբար չեն հանդուրժելու, ինչպես չհանդուրժվեց նույն «Որոնում» կենտրոնի ակնկալիքներով հիմնադրված, բայց ինքնորոշման ձգտումներով «ԷՈՒԹՅՈՒՆ» Ազգային Իմաստության Տաճարը: Զի, անհանգստություն կար, որ այդ կարող է շրջվել հենց իրենց դեմ, ԽՍՀՄ-ի փլուզման այլ մեկ տարբերակով: Այդքանով, առայժմ կարող է հանդուրժվել ռուսահայ Ազգային Իմաստության դպրոցը, մինչդեռ ռուսահայաստանում «ԷՈՒԹՅՈՒՆ» Ազգային Իմաստության Տաճարը և մասնավորապես նրա հիմնադիր ու վտարանդի նախագահ, Ալեքսանդր Արորդի Վարպետյանը` ոչ մի դեպքում: Մասամբ դրանում է թեՙ նրան հայրենիքից վտարումը և թեՙ գաղափարների յուրացումը, շեղումները, շահարկումները և ամեն գնով նրան մոռացության մեջ թաղելու ռազմավարությունը: Բնականաար, դրա համար օգտագործվում են բարդույթավորված հայոց ամբիցիաներն ու բարոյահոգեբանական խիստ ցածր հատկանիշերը:
    Այսուհանդերձ, «ԷՈՒԹՅՈՒՆ» գաղափարները շարունակում և դեռ շարունակելու են առինքնել ավելի ու ավելի լայն շրջանակներ, թեև առայժմ ոչ ոք իր ողջ  ընդգրկմամբ չի պատկերացնում դրանց և մասնավորապես Էություն-էիզմ ուսմունքի բուն էությունը, համամարդկային ու պատմական հեռանկարները: Զի, այդ է ժամանակի ոգին, դրան է տանում համամարդկային էվոլյուցիան, մինչդեռ «ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ» անգամ դրանից առաջ է ընկել, դեռ ամբողջությամբ չի բացել իր խաղաքարտերը, սակայն գրանցել է իր «գաղտնի» կամ հենց «Ձիու քայլը»:


                                                         Քայլ, որ Քուռկիկ Ջալալու ամբողջ մի  թռիչք արժե: 
                                                             Անշուշտ, ոչ հետևակայինների համար...

                                                                                                      

                                                                                                     ¡  ¡  ¡
   * Հայոց պարագայում եթե եղավ ավագ և արժանավոր մտավորականության նշանակալի զարթոնք և գաղափարական գեներացիա, ապա առավել բարգավաճեցին սիրողական հայագիտությունը, վատթարագույնը` տգետ թե կիսագրագետ շրջանակների կողմից  «ազգային գաղափարախոսության» մոգոնումները (մեկ օրինակ կից հղմամբ. http://vahramargelcy.blogspot.com/2011/06/blog-post_29.), որոնք հրամայական լուսավորության փոխարեն  առավել էին տխմարեցնում հասարակությունը, իսկ քիչ թե շատ էրուդիտ շրջանակներին հիասթափեցնում  ազգային ու գաղափարական արժեքներից: Զի, ցանկացած գաղափարախոսություն ակնկալում է որոշակի և հիմնավոր աշխարհայացք: Այն էլ գիտության բուռն բացահայտումների այս դարաշրջանում: Հակառակ դեպքում  դրանք անգամ հնգամյա ծրագրեր չեն...