| |
![]()
Տիեզերքի
կենտրոնը յուրաքանչյուրիս ներաշխարհն է,
այն` աստեղնային
«ճերմակ խոռոչներ» դեպի
անսահմանություն: |
|
Սույն տարածքը
անհատական ոլորտ է, որտեղ կարտահայտվեն ոմանց խոհերը,
իմաստախոսություններն
ու թռուցիկ դիտարկումները ընթացիկ
իրադարձությունների, խնդրականների թե գաղափարների
վերաբերյալ:
Հարկ չէ դրանց մեջ անպատճառ խոստովանություններ,
դրույթներ թե մարգարեություններ որոնել: Իսկ եթե
այդուհանդերձ դրանք լինեն, ապա պետք է վստահել ժամանակի
իմաստությանն ու անաչառ ճշմարտությանը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
( N° 33
)
վարից վեր`
ըստ հաջորդական ամսաթվերի
22.03.2024 թ. - «ԿՈԼԵԿՏԻՎ ԻՆՏՈՒԻՑԻԱ»
| | 
| 22.03.2024թ. |
«ԿՈԼԵԿՏԻՎ ԻՆՏՈՒԻՑԻԱ»
https://www.eutyun.org/S/EUTYUN-EIZM/Intui%C3%A7ia%20%2011.06.%202014
Կանխազգացությունը նախորդում է գիտությանը...
|
Եթե կա
«կոլեկտիվ ենթագիտակցություն» թե անգիտակցություն (
https://www.facebook.com/
Alexandre.Varbedian/posts/pfbid02ZcWrnwiqdNan5L5eiw18J
CrwhefFGGNZ26ywes9KJB2vZUXtDj8mrNN9jyDa3Ggjl ), ուրեմն
անպատճառ պետք է լիներ նաև «կոլեկտիվ» գիտակցություն ու դեռ
գերգիտակցություն, հետևաբար նաև «կոլեկտիվ ինտուիցիա» (
կանխազգացողություն, այս հասկացությունը առաջին անգամ այստեղ
արծարծում ենք մենք...):
Կոլեկտիվ գիտակցությունը հասկանալի է,
մի քիչ տարբեր անհատական գիտակցությունից, որը ըստ
հոգեվիճակների կարող է գալ ու գնալ, տարիքի հետ՝ աճել, մասամբ
նվազել և անգամ մարել: «Կոլեկտիվ գիտակցությունը»
բազմամակարդակ է, ըստ անհատների հասունության ու
ինքնագիտակցության (ազգ կարգավիճակի ամենակարևոր պայմանը): Իսկ
գերգիտակցությունը կամ վերգիտակցությունը մեր երևակայության,
կռահումների թե հենց կանխազգացումներ-ինտուիցիայի ասպարեզն է:
Որքան էլ անբացատրելի, այն այլևս գիտականորեն ճանաչվում է
հատկապես գիտական հետազոտություններում և արվեստի
ստեղծագործություններում: Երկու պարագաներում այդ աղերսվում է
նախ խնդրո առարկա էությունների կռահման, ապա գիտակցական
ոլորտում դրա երևակման հետ: «Կոլեկտիվ գիտակցությունը» կարող է
համադրվել այլևս գիտական կարգավիճակ ստացած, ֆիզիոլորտից ու
կենսոլորտից հետո երկրի 3-րդ՝ «նոոսֆերա» կոչվող լրիվ
աննյութական ոլորտի հետ ( հուն. νόος -միտք-բանականություն, իմա՝ մտոլորտ, ըստ
մեզ՝ ներոլորտ, ինչպես անհատական ներաշխարհը: Վ. Վերնադսկի, Թ. դե
Շարդեն, Է. Լերուա և այլք):
Այդ ֆենոմենը դրսևորվել է շատ վաղուց, սկսյալ
հոմինոիդ-պրիմատներից և դիտողականության զարգացման հետ
բարձրակարգ գիտակցության պարագայում՝ ընդհանրացումներով ու
վերացարկումներով (իմա՝ էությունների ընկալման): Բնականաբար,
այդ ևս բազմամակարդակ է, ըստ անհատների թե հասարակությունների
հոգևոր հասունության և բնորոշվում է առավելաբար բարձրագույն
միջինով: Ըստ այդմ, տիեզերքի ինչությունն ու
օրինաչափությունները կռահվել են վաղուց, տարբեր ժամանակներում
ու վայրերում: Մասամբ փոխկապակցված, երբեմն բացարձակապես անկապ
մեկը մյուսից: Այսուհանդերձ, այն՝ ինչն անվանում ենք «կոլեկտիվ
ինտուիցիա», մինչև դրանց երևակումը բանականորեն, գիտակցորեն,
ու գիտականորեն: Անչափ ուշագրավ է, որ այդ հաճախ դիցա-կրոնական
կռահումներից շատերը հետագայում հաստատվել են գիտականորեն:
Այդպիսի դեպքեր են հինդուիզմում տիեզերական «գիշերներն ու
ցերեկները» («յուգաներ»), յոգայական սկզբունքերը, աշխարհի
նույն տեղում «սկիզբն ու ավարտը» ըստ Քրիստոսի Թովմասի ավետարանում
(գիտականորեն՝ բաբախող տիեզերքի մոդելը ), կրոնա-փիլիսոփայական
շատ դրույթներ և ի վերջո մասնավորապես Է-Էությունների
կռահումներ, թեև տարբեր ընկալումերով և անվանումներով:
Ինչ
վերաբերում մեր նախնայաց հանճարեղ կռահումներին, ի դեմս հետագա
Էա-Հայա իմաստուն և ձկնակերպ ծովաստծուն, ապա այդ վստահաբար
պայմանավորված է եղել ջրառատ բնաշխարհով: Սակայն, նրանք չէին
կարող գիտենալ, որ աննյութական Եզակիությունից ( քրիստ. Հայր
Աստված...) ծնված առաջին տարրական մասնիկները եղել են ջրածինն
ու հրածինը, որ ջրածինն ամենաառատն է տիեզերքում, որ երկրագնդի
70 % մակերեսը ջուր է ( մեր մարմնի 70 %՝ նույնպես...), որ
ջուրը կյանքի ծնունդն է, կյանքը ծնվել է ծովաջրերում,
ողնաշարավորները՝ 3 սմ երկարությամբ պիկայա ձկնիկից:
Նույնը
ծովաջրերից սկզբնավորվող տիեզերածնական առասպելներում, Սասնա
ծռերում՝ ջրից հղիացած ջրածին երկվորյակներ, տիեզերածովի
հատակում սրբազան պալատն ու պարտեզը, Քուռկիկ Ջալալին,
Սանասարի զենքն ու զրահը, աջ թևին դաջված զորության խաչ
Պատերազմին (տիեզերքում ամենայն պտտվում է դեպի աջ...):
Այլ
դիցարաններ կարող էին ներշնչվել առաջնեկի «մշակութային
դիֆուզիայով»: Այսուհանդերձ, հայոց պարագայում առկա է
ինքնագիտակցության ու ազգի նվաղման հանգամանքը, ինչպես
անհատների դեպքում, երբ ինտուիցիան եղել է նրանց «առաջին խելքը», ոչ թե ըստ համոզմունքի՝ վերջին...
Մենք այդ մասին բավականին հակիրճ դիտարկել ենք մեր «Է-Էության ակն ու
ակունքը» մենագրության մեջ, դեռևս առանց այս «կոլեկտիվ
ինտուիցիայի» արծարծման (Երևան 2022, անգլ. 2023): Դրանք
կարող են անսահման բազմապատկվել, ինչը խորհել է տալիս
«կոլեկտիվ ինտուիցիայի», կյանքի իմաստի ու տիեզերքի բնույթի ու
կառուցվածի վերաբերյալ, «ո՞վ ենք որտեղից են գալիս և ո՞ւր ենք գնում»
այդքան ծամծմված մոտիվներով: Եվ այդ հենց ինքնագիտակցության մատչելի դրսևորում
է, անհատ-ազգ-մարդկություն պարագաներում, որպես լինելության
խորհուրդ, բերկրանք և իմաստավորում:
Կա նաև այլ մենք
հանգամանք. «ինչ մտածում ենք՝ այն ենք» կամ Ֆ. Էնգելիսի
սկզբունքային հակադարձում. որոշ հասունությունից հետո այլևս
«բանականությունն է բնորոշում կեցությունը»: Եվ այս ամենը
ունակ են պրոֆիլակտիկ թե վերականգնողական նկատառումներով,
հատկապես հայոց պարագայում («առաջին խելքի» իրավացիություն):
Այսինքն, ինտուիցիային և «կոլեկտիվ ինտուիցիային» հարկ է
վերաբերվել բավականին լուրջ, ինչն էլ մասամբ սկսում է անել
այսօր գիտությունը ( օր. «Интуиция в процессе научного
творчества», А.Налчаджян, Москва, «Мысль» 1972 ):
Այս թեման, որպես ոչ միայն ինքնաճանաչման,
ինքնագիտակցության, այլև մարդկության ամբողջացման, էացման ու
հավերժացման վերաբերյալ, էիզմի ասպարեզից է: Այս է նաև
Քրիստոսի խոստումը երբևէ. «առանց առածներով յայտնապէս Հոր
մասին խօսելու» մասին:
«Տիեզերքը արարել է մեզ, մենք
վերարարում ենք Տիեզերքը» (էիզմ):
Այս է խորհուրդը խորին,
իմաստն ու ուժգնացած բերկրանքը լինելիության, կռահված շատերի
կողմից և մեծ մտածող Ա. Էյնշտեյնի, որ երազում էր ինչ-որ
տիեզերական կրոն...
Ալեքսանդր Վարպետյան Մարսել, 22 մարտ 2024 թ.
|
|
|
|
