| |
| |
Որքան
էլ զգոն, սույն ակնարկը հրապարակվում է միմայն որպես
տեղեկատվություն գիտական աշխարհում կատարվող
հետազոտությունների և էիզմի հետ դրանց անմիջական
առնչության վերաբերյալ: Իսկ զգոն, զի նման
բացահայտումները չար ձեռքերում չարիք են դառնում, ինչպես
միջուկային էներգիան կամ ռազմաքաղաքական տեխնոլոգիաները,
նեյրոլինգվիստիկան, պսիխոֆիզիկան թե ինֆորմացիոն-ալիքային
ներգործությունները: Առավել ևս, որ.
Աղբի մեջ առողջ սերմը
առնետներ է սերում,
արիական արժեքները` ժանտախտ...
|
|
ԷԻԶՄԸ
ԵՎ ՆԵՅՐՈԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
(
նեյրոկենսաբանություն, նեյրոհոգեբանություն,
նեյրոփիլիսոփայություն, նեյրոռոբոտիկա, նեյրոպլաստիկա ևն)
Ընթացիկ
դիտարկումներ
(Մաս Առաջին)
|
|
Է-Էություն-էիզմ ուսմունքը մշակվել է 1990-ական
թվականների առաջին կեսին և լույս է տեսել 1995 թ.
(«Էություն», Երևան, 688 էջ ), հիմք ունենալով Առաջավոր
Ասիայում սաղմնավորված Էա-Հայա իմաստության ու ծովաստծո
դիցահամակարգը, որը հայ քրիստոնեական եկեղեցում վերապրել ի
դեմս Է-Էություն առեղծվածային գերաստվածության:
Էիզմը ջանացել է համադրել էությունների վերաբերյալ
համամարդկային ողջ ճանաչողությունը, սկսյալ հավատամքային
հնագույն տարատեսակներից, անցնելով կրոնական ու
գաղտնագիտական բարձրագույն համակարգեր, անտիկ, դասական ու
ժամանակակից փիլիսոփայական ուսմունքները, մինչև
ամենավերջին գիտական բացահայտումները ամենատարբեր
ասպարեզներում
( կենսաբանություն, հոգեբանություն, մշակութաբանություն,
աստղաֆիզիկա, տեսական ֆիզիկա, տիեզերագիտություն, ևն):
Որպես ո’չ թեիզմ ու ո’չ աթեիզմ` այլ դրանց ընդհանուր
հայտարարը պարզապես էիզմ, բայց նաև որպես բաց ու հարատև
նորոգվող համակարգ ( ինչպիսինն է հենց Տիեզերքը,
Բնությունը, մարդն ու մարդկային ճանաչողությունը ): Այն իր
հրատարակությունից ի վեր շարունակել է լրացվել ու
խորացվել, միշտ համահունչ ու զուգահեռ գիտական նորագույն
բացահայտումներին: Տարաչափ այդ աշխատությունները լույս են
տեսել տարբեր հատորներում կամ առանձին հրատարակությամբ
(«Ինչություն»-2004, «Տապանաքար»- 2005,
«Հայտնություն»-2006, ևն), իսկ մի շարք
հետազոտություններ որոշակի նպատակներով չեն հրապարակվել:
Ընթացիկ սույն դիտարկումները վերաբերում են նոր
տեխնոլոգիաների ներդրման հետ թափ առած
նեյրոգիտություններին, որոնք մի կողմից սրբագրում են զուտ
դատողականությամբ ձեռք բերված հումանիտար գիտություններն
ու էմպիրիկ աշխարհաճանաչողությունը, մյուս կողմից` ուղղակիորեն առնչվում էիզմի հիմնադրույթներին: Առավել ևս, որ գլխուղեղը արդ
համարվում է մարդու` ո'չ ավել-ո'չ պակաս, բուն ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ !!! (
Essence, վերջապես!, իսկ իրականում` ներաշխարհը... ) և
ըստ ոմանց, Կոպեռնիկոսի և Չ.Դարվինի հեղափոխություններից
հետո երրորդ շրջադարձային հեղափոխությունը ակնկալվում է
առեղծվածային գլխուղեղի ու գիտակցության ասպարեզում: Այս
առումով էիզմը ստանում է իր ողջ նշանակությունը և դժվար է
այն գերագնահատելը...
Այսուհանդերձ, անգամ սույն հակիրճ դիտարկումները ամենայն
հավանականությամբ նույնպես կմնան անտիպ, ծայրահեղ դեպքում
կհրապարակվեն ոչ ամբողջությամբ: Զի, պարունակում են խիստ
էական գաղափարներ ու հետազոտական սկզբունքներ, որոնք
առաջարկվում են առաջին անգամ և բացում են գիտական
բոլորովին նոր հորիզոններ: Մինչդեռ, դրանց մշակման համար
արժանի ու համապատասախան կառույցներ դեռ չկան, իսկ մենք
չէինք ցանկանա բորենիների առջև «մարգարիտներ» սփռել:
Չծանրաբեռնելու համար նյութը, այստեղ խիստ հպանցիկ հիշատակվում
են միայն նյարդաբանական մի քանի հանգամանքներ, իսկ մի քանի
այլերը կարծարծվեն վերլուծումների ու մեկնաբանությունների,
այսինքն` հաջորդ 1-2 մասերում: Ուստի, անհրաժեշտ է լավ
մտապահել այս բաժնում արծարծվող դրույթները և պարբերաբար
անդրադառնալ դրանց, ջանալով լրացնել այլ աղբյուրներից
սեփական դիտարկումներով, ինչը կլիներ քննարկվող նյութի և
խրթին թվացող էիզմի գոնե ընկալման լավագույնը միջոցը: |
|
Հայտնի իրողություն է. աչքը ոչինչ չի տեսնում: Արտաքին
աշխարհից ստացած խիստ սահմանափակ տիրույթի էլեկտրամագնիսական
ալիքները էլեկտրաքիմիական թրթիռների միջոցով փոխանցվում են
գլխուղեղի «տեսողական կորտեքսին», որն էլ վերակառուցում է արտաքին
աշխարհի արտացոլանքը: Մոտավորապես այնպես` ինչպես փակ աչքերով երազ
ենք «տեսնում», սոսկ պաշարված ինֆորմացիաների, մտապատկերների
ու կանխազգացողության շնորհիվ: Այդ հայտնի էր վաղուց: Սակայն, այսքանը գիտենալով հանդերձ
մենք շարունակում ենք «տեսնել աչքերով», ինչպես հազարամյակներ ի
վեր իբր այդ արևն էր պտտվում երկրի շուրջ, թեև Բանական մարդը չէր
հասկանում թե ինչո՞ւ այն չի ընկնում իր գլխին:
Այժմ արդի «պատկերային բժշկությունը» («imagerie medicale»,
scane-ային ռադիոգրաֆիա, տոմոգրաֆիա-մագնիսական ռեզոնասն, ևն)
ընձեռում է գլխուղեղի կենսագործունեությունը ուսումնասիրելու լայն
հնարավորություններ և արձանագրել է, որ տարբեր զգայարաններից
ստացված ինֆորմացիաները ( շոշոփելիք, ձայնային, համային, թե
հոտային ) նույնպես կարող են վերածվել մտապատկերների, ինչպես
հիշողությունները: Եվ այդ անգամ ի ծնե կույրերի մոտ, որոնց
«տեսողական կորտեքսը» հաճախ պարզվում է լինել անվնաս: Այդպես
ստեղծվում են մտապատկերներ, ենթակա պատրանքային ազդեցություններին`
ինչպես առողջ աչքերը իլյուզիոնիստների աճպարարություններով կամ
օպտիկական այլազան խաբկանքների միջոցով: Այդպես հնարավոր է նաև
ցավազերծել առանց դեղամիջոցների, և հակառակը` ստեղծել կորուսյալ
անդամի գոյություն, պսիխոսոմատիկ ցավ, «ուրվականային
զգացողություններ», երջանկության, հուսահատության, թե այլ
պատրանքներ ու տեսլականներ, ինչպես բնազանցական երևույթների
պարագայում:
Նեյրոգիտությունները արել են նաև հետաքրքիր այլ բացահայտումներ: Օրինակ,
գլխուղեղում կենսահոգեբանական այս կամ այն գործունեությանն
համապատասխան լոկ տեղամասերի գոյության փոխարեն (մոդուլային
սկզբունք` տեսողական, լսողական, խոսքի, ևն ), ենթադրվում է նաև
դրանց, միլիարդավոր նեյրոնների միջև և ողջ գլխուղեղի սերտ և խիստ
խրթին համագործակցություն (ամբողջական սկզբունք, Նկ.1): Դրսից եկող
ամեն մի ինֆորմացիա որպես «էներգետիկ փաթեթ» փոթորկում է
նեյրոնային «օվկիանոսը», ակնթարթորեն ցրում նեյրոնային ցանցը, որը
վերաամրագրվում է ստեղծելով նեյրոնների նոր հարակցություններ
1
(connections, Նկ. 2): Ըստ որում, նոր
ինֆորմացիաները մտապահելու հետ նույնքան կարևոր է ավելորդ
ինֆորմացիաներն անտեսելու ու որոշ հները «ջնջելու» գլխուղեղի
հատկությունը:
Այդպես, գլխուղեղը ինֆորմացիոն հեղեղից անվերջ զտում է
անհրաժեշտը, կազմում ու վերակազմում, համադրում-տարանջատում,
հորինում ու վերահորինում նեյրոնների նորանոր հարակցություններ
2: Ըստ այդմ, ձեռք բերված ինֆորմացիաները պահպանվում
են ոչ թե որոշակի կենտրոններում կամ նեյրոններում` ինչպես
ընդունված էր մինչև վերջերս, այլ դրանց
connections-հարակցություններում: Այսինքն ճանաչողություն
կոչեցյալը այլ բան չէ` քան նեյրոնների սինապտիկ հարակցություն,
որտեղ էլ պաշարվում են մեր կենսափորձն ու իմացականությունը: Ըստ
որում, որքան կարևոր է արտաքին ազդակների ներգործությամբ
նեյրոնային նոր հարակցությունների ստեղծումը` նույնքան կարևոր է
նաև հների ապամոնտաժումը (այլաբանորեն` «հին աշխարհի քանդումը»…),
այսինքն` «ջնջումները», որի ընթացքում գործում է հիմնավոր
ինֆորմացիաների «վերառման» ու ամրագրման օրենքը:
Նկ.1
Նկ.2
Նկ.1: Գլխուղեղի
մոդուլային սկզբունքը: Նկ. 2: Նեյրոնային connection–ներ:
Կարմիրով ներկայացված են հանգուցային հարակցությունների
ակտիվացումը (սկզբնանկարում` գլխուղեղի «սկայնավորում»):
1
Գլխուղեղում
հաշվվում է 100 մլրդ նեյրոն (ըստ այլոց` պակաս):
Ենթադրվում է, որ դրանք միմյանց հետ հաղորդակցվում են
«փաթեթային ալիքների» սկզբունքով: Ըստ Ա. Էյնշտեյնի, այն
մեկ կենտրոնից թռչող ալիքային տարրերի անտես
«թելիկներով» միմյանց հետ փոխկապակցությունն է, որոնցից
մեկի վրա ներգործությունը փոխանցվում է նաև մյուսներին,
թողնելով «տարրերի տելեպատիա» տպավորությունը («Էություն»,
էջ 288 ) :
2
Գլխուղեղի ինքնավերակազմավորման ունակության վրա է
հիմնված որպես նեյրոպլաստիկա բնորոշվող նոր գիտաճյուղը,
որը փորձում է գլխուղեղի վնասված որոշ գործառույթները
վերականգնել այլերի զուգորդմամբ, օրինակը. լեզվա-համային
բջիջների միջոցով` տեսողության, լսողական բջիջներով`
տարածական կողմնորոշման ևն, այլորեն
«վերակաբելավորելով» գլխուղեղը, ստեղծելով նեյրոնների նոր
հարակցություններ կամ ամրագրելով վնասված գոտիներն
ու գործառույթները: |
Նկ.3a.
3b.
 Նկ.4.
Նկ. 3a-b: Օպտիկական երկվություն:
Նկ.4:
Ձախից` «օտիստի» գլխուղեղը հաշվարկի ժամանակ: Ի տարբերություն
այլոց (աջից), նա ակտիվացնում է միայն դեղինով նշված սահմանափակ
գոտին, որտեղ պաշարված են ≈250 հազար հաշվարկային լուծումներ: Ըստ
այդմ, նա խնայում է և’ ժամանակ, և’ էներգիա, և մոբիլիզացնում
քչաքանակ նեյրոններ:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Սինապսների
միջև կապերի տարրալուծմանը նպաստում է օքսիտոնին կոչեցյալ բնական
քիմանյութը, մինչդեռ ինֆորմացիոն փոխանցումներին` սերոտոնինը,
ադրենալինը, դոպամինը և քիմիական այլ միացություններ: Այդպես,
քաոտիկ արարում-ավերումներով, տարանջատում-ամբողջացումներով
գլխուղեղը անվերջ ստեղծում ու վերաստեղծում է «մտավոր քարտեզներ»
(ճիշտ ինչպես էվոլյուցիոն իրականությունը),
ըստ որի էլ կողմնորոշվում է տարբեր իրավիճակներում, դատում,
համեմատում, զուգորդում ու թելադրում մեր վարքը: Նեյրոնները
ինքնակազմակերպվում և հիմնականում գործում են մեզանից բացարձակապես
անկախ:
Փոքր-ինչ փոխվել են նաև ուշադրության և գիտակցության
բնորոշումները: Ըստ այդմ, ուշադրությունը ծով ինֆորացիաներից
անհրաժեշտը զտելու, դրա վրա սևեռվելու և մյուսներն անտեսելու
գլխուղեղի կարևոր հատկություններից մեկն է, որը պահանջում է
կենսաէներգետիկ մեծ ծախս և ընդունակ է պահպանվել խիստ սահմանափակ
ժամանակահատվածում: Այդպես, կենտրոնանալով որևէ պատկերի կամ
երևույթի վրա, կարող են չնկատվել շատ ակնառու այլերը:
Իլյուզոնիստական աճպարարությունները և հիպնոսը գործում են հենց այս
սկզբունքով:
Այլ մեկ դասական օրինակը կից պատկերները են, որոնք ըստ
մտասևեռման կարող են ընկալվել կա’մ որպես սկահակ, կա’մ որպես
միմյանց նայող մարդկային կիսադեմքեր (Նկ. 3a-b): Հանգամանք, որը
խոսում է տեսողական ընկալման ոչ այնքան վստահելիության և «միայն
տեսածիս եմ հավատում» ասացվածքի ոչ այնքան ճշմարտացիության մասին:
Երբ որևէ երևույթ կամ ինֆորմացիա հակադրվում է մինչ այդ մեզ
ծանոթ ընկալմանը, գլխուղեղը նախ որսում է այդ մեխանիկորեն, ապա
սկսվում է դրա գիտակցման պրոցեսը: Ըստ որում, այդ կատարվում է մի
քանի փուլով ու կրկնություններով, որոնք ընթանում են ավելի ու
ավելի արագ, մինչև ակնթարթային ըմբռնումը: Վերադարձը «մուտքագրված»
ինֆորմացիային, դրա վերլուծումն ու ըմբռնումը բնորոշվում է որպես
գիտակցություն: Ըստ այլոց, գիտակցությունը այդ հիշողության և
ուշադրության համագործակցությունն է: Որոշ նեյրոհոգեբաններ
տարբերակում են երկու` գիտակցության և անգիտակցության մակարդակներ,
որոնք նույնպես սերտ համագործակցության մեջ են, թեև անգիտակցականը
կարող է գտնվել գիտակցություն հետ նույն մակարդակի վրա, սակայն
շրջանցել այն ու գործել առանձին: Երբ գիտացման գործընթացը զելվել
կամ ավարտվել է, մենք փորձում են որոնել տվյալ երևույթի իմաստը:
Այդպես, որպեսզի որևէ իմաստ հաղորդենք մեր գոյությանը, մենք
հորինում են մեր սեփական «պատմությունը», ըստ որում յուրաքանչյուրս
յուրովի` այդուհանդերձ խմբավորվելով ըստ ընդհանուր ընկալումների:
Այսու, ուղեղը և’ անհատականացման օրգան է և’ սոցիալիզացման: Ենթադրվում
է, որ գոյություն ունեն «հայելային նեյրոններ», որոնք արձագանքում
են այլոց վարքին ու հոգեվիճակներին (միմետիզմ և կապկումներ): Այդ
ծառայում է նաև կենսափորձի ու մշակույթի փոխանցմանը, նվազեցնում
տարբերությունը Ես-ի և այլոց միջև, միաժամանակ դառնում
սոցիալիզացման գործոն, որով Բանական մարդը ավելի ու ավելի է
տարբերվել բարձրակարգ կենդանիներից և որոնել համակեցության ավելի
ու ավելի նպաստավոր ձևեր, վասն իր գոյապահպանման, էվոլյուցիայի ու
հարատևման: Պարը համարվում է սոցիալիզացման արխիտիպերից մեկը:
Բնական «կոլեկտիվացման» միջոցներից են նաև հավատամքային
տարատեսակները, գաղափարախոսությունները, կեցական սկզբունքները,
ավանդույթներն ու արժեքային համակարգերը, որոնց կարծրացմանը
համապատասխան նվազում է գլխուղեղային նոր հարակցությունների
վերստեղծումը` այդու էլ արարչագործությունն ու էվոլյուցիան, և
ընդհակառակը ուժգանանում է լճացումն ու էնտրոպիա-քայքայումը:
Այդպես է կատարվում նաև «ուղեղների լվացքը»…
Առանձնակի ուշադրություն է հատկացվում արտառոց
ընդունակությունների տեր անհատներին, որոնք բնորոշվում են որպես autist-«օտիստներ»
( հուն. autos-ինքնին բառից, բայց ներշրջյալ
իմաստով): Պարզվում է, որ «օտիստների» մոտ բացառիկ ակտիվ են
գլխուղեղային որոշ գոտիներ (Նկ.4), սակայն այլերը կարող են լինել
անգամ վնասված, իրենք` խիստ ներամփոփ, մտասևեռված միայն որոշակի
խնդրականների վրա, հոգեգործունեության այլ ասպարեզներում պարզապես
անպիտան, էգոցենտրիկ, սոցիալապես մեկուսի ու անօգնական: Ենթադրվում
է, որ հանճարների մեծամասնությունը «բարձրակարգ» կոչեցյալ
կամ ինչ-որ չափով
«օտիստներ» են (հրաշք-հաշվորդներ, հիշողության հսկաներ ևն), ինչը որոշ թերհաս տեսաբաններին առիթ է տվել
հանճարեղությունը բնորոշելու որպես շիզոֆրենիայի մի տարատեսակ:
Իրականում խնդրականը անհամեմատ խրթին է (ավելի մանրամասն
տե’ս,«Էություն», «Հանճարեղություն» ենթագլուխը, էջ 450- 471):
Նեյրոհոգեբանության ու նեյրոփիլիսոփայության համար առանձին գերխնդրական է
իրականության բնորոշումը: Որովհետև այլևս պարզ է, որ մեզ հայտնի
«միակ» իրականությունը այն է` ինչը ներկայացնում է մեզ մեր
գլխուղեղը, իսկ այն բազմաթիվ իրականություններից ընկալում է միայն
իրեն մատչելին, այն էլ աղավաղ, ինչպես նշվեց վերևում ու համոզում
են այլազան գիտափորձերը: Ըստ էության, իրականությունը այն է,
ինչպիսինն ենք մենք ու մեր գլխուղեղային «հեռուստաընդունիչը»:
Մինչդեռ, ինչպես տեսողական մեր համակարգը, մեր ուղեղը մեզ «խաբում
է» պատրանքային իր ընկալումներով ու զգացմունքային շեղումներով,
մենք էլ «խաբում» ենք իրեն այլազան ներշնչումներով, «արթմնի
երազներով» (արվեստ, հավատամք, փիլիսոփայություն ևն)
և դեռ
«վիրտուալ» կոչեցյալ իրականություններով: Իսկ ընդհանրապես,
«ռեալականություն» է կոչվում այն, ինչն ընկալում է
մեծամասնությունը, որքան էլ յուրաքանչյուրն ունենա իր
իրականությունը:
Այլ խնդրական է «վիրտուալ» իրականությանը ( լատ. virtus/virtualis-հնարավոր,
պոտենցիալ, արդի գործածությամբ` արհեստական իմաստով ): Մինչ այդ,
արվեստի բոլոր գործերը կարող էին որակվել վիրտուալ-արհեստական`
անգամ ռեալիզմ կոչեցյալները: Սակայն, արդի էլեկտրոնային
հնարավորությունները ստեղծում են «իրականության» տարատեսակներ,
որոնք եթե գոնե մասամբ համապատասխանում են մեր կենսափորձին, կամ
որոշ վարժանքից հետո հաճախ ընդունվում են հիրավի իրական (
էլեկտրոնային խաղեր, հոգեբանական «սիմուլյացիաներ», պսիխոֆիզիական
վարժանքներ, ևն): Եվ եթե դրանք ընդունակ են խաթարելու մանուկների
ձևավորվող աշխարհընկալումը, ապա այլ դեպքերում կարող են լինել
օգտակար, ինչպես օդանավերից կամ բարձունքներից գլխապտույտների,
հոգեբանական «ալերգիաների» կամ այլ իրավիճակներին բացասական
նախատրամադրվածության պարագաներում:
Արդ, կիբեռնետիկան լրջորեն հետաքրքրվում է «վիրտուալ»
իրականությամբ, իսկ նեյրոհոգեբանությունը` «վիրտուալ» և էմպիրիկ
իրականությունների հարաբերակցությամբ: Ըստ գերմ. Mainz քաղաքի
համալսարանի նեյրոփիլիսոփա Thomas Metzinger-ի, «վիրտուալ»
իրականության մեջ մեր Ես-ն էլ վիրտուալ է, և «սիմուլյացիա» են
անգամ գիտական կենսափորձերը (կեղծակերպում): Զի, եթե շատ ուզեք,
որ փիղը կանաչ լինի, փիղը կկանաչի, եթե ձեր հաշվարկային ծրագրի մեջ
մտցնեք համապատասխան տվյալներ:
Այսուհանդերձ, կարծիք կա, որ կեցության մեջ «վիրտուալ»
իրականության ավելի ու ավելի զարգացմամբ և գործածական աճով, այն և
բնական իրականությունները ապագայում առավել կմերձենան ու
կմիաձուլվեն: Առավել ևս, որ որոնվում են հալյուցինոգեն բնանյութերի
հնարավոր փոխարինումը «բնական» ու անվնաս ազդակներով:
Այդպիսինները արդեն կային: Օրինակ, երևակայությունը ընդունակ է
փոփոխել գիտակցության ակտիվությունը և մեզ տեղափոխել գիտակցության
այլ մեկ մակարդակ, որը սովորական հոգեվիճակում տոմոգրաֆիկ
պատկերներում հազիվ է նշմարվում: Իսկ այդ ակնկալում է նոր
իրականությունների բացահայտում, ինչպես եղել է ցայսօր, և որին
պարտական ենք նաև գիտական բացահայտումները: Այդպես է ցայսօր փոխվել
մարդկային իրականությունը, բացելով զարգացման ու բնական
հնարավորությունների անսահման հորիզոններ` ներառյալ մեր
միկրոկոսմոս-ներաշխարհ-գլխուղեղ-էության տվյալ
հետազոտությունները:
Դեռ ավելին, ըստ Ցյուրիխի
նեյրոհոգեբանական ինստիտուտի գիտաշխատող Lutz Jancke-ի,
գլխուղեղի ճակատային աջ ու ձախ կողմերում կան «dorsal kortex »-ներ,
որոնք գործում են որպես վերին «ինստանցիա» ու հսկում ամենայն: Այն
ուշ է ձևավորվում, մոտ 17-20 տարեկան հասակում, իսկ հոգևոր տարբեր
հասունության պարագաներում դրսևորվում է
համապատասխանաբար: Հանգամանք, ինչը հուշում է, որ գլխուղեղի բնական
պոտենցիալները բոլորովին էլ սպառված չեն: Ըստ ոմանց, առայժմ
օգտագործվում է դրանց միայն 14% :
Գլխուղեղի
հետ կապված հետևողական գիտափորձերը այլ նեյրոհոգեբաններին համոզել
են, որ մեդիտացիան ընդունակ է փոխելու նեյրոնների ստրուկտուրալ
կառուցվածքը, գիտակցության վիճակը և հասցնել գիտակցական այլ
իրավիճակների: Ըստ որում, տարբերվում են մեդիտացիայի երկու
տարատեսակներ, մեկը` կենտրոնացված մտասևեռում որևէ երևույթի վրա,
մյուսը` «արթմնի ներկայություն» բնորոշվող ինքնավերացում: Առաջին
դեպքում, ինչպես երևակայության կամ «օտիստների» պարագաներում,
բարձր հաճախականությամբ ակտիվանում են գլխուղեղի որոշ գոտիներ,
որոնք սովորական վիճակում հազիվ են դրսևորվում, և կատարվում է մեծ
սևեռում-կենտրոնացում որոշակի խնդրականի վրա: Մեդիտացիայի «արթմնի
ներկայության» ժամանակ նեյրոնները կատարում են զտում, անտեսում
երկրորդական ինֆորմացիաները և անգամ սեփական Ես-ը, զգացմունքները
վերցվում են խիստ հսկողության տակ, իսկ մնացյալն ընկալվում է
ընդհանրացված և ամբողջությամբ: Ըստ այդմ, մեդիտացիայի մեծ փորձ
ունեցողները դառնում են ավելի քիչ ներամփոփ ու ավելի բաց արտաքին
աշխարհի նկատմամբ, զուգորդվում են այլոց հետ և տեսնում անգամ նրանց
«հոգիները»: Այդ «արթմնի» բարձր հոգեվիճակ է
( նման Բուդդայի, բառացի` արթուն), որը հանգեցնում է բուն
իրականության ճանաչմանը և նիրվանա կոչեցյալ վերին անդորրին ու
երանությանը: Առաջ ընկնելով այստեղ նշենք, որ այդ էությունների
ընկալմանն անհրաժեշտ ընդհանրացման ու վերացարկման ունակության և
էութենական իրականություն թափանցելու մեկ դրսևորումն է...
Ըստ նյարդաբանների, իրենց քաոտիկ «օվկիանոսում»
ինքնակազմակերպվող նյարդերի վարքը անկանխատեսելի է և դեռ չկա այն
մաթեմատիկան, որը կարող էր բանաձել այն, և ոչ էլ այն տեսությունը`
արդի մեր պահանջներին համապատասխան գլխուղեղի ողջ մեխանիզմը
բնորոշելու համար: Կիբեռնետիկային այդպես էլ չհաջողվեց մոդելավորել
մարդկային «հոգին», թեև արհեստական բանականության ( համակարգիչներ,
ինքնակառավարվող սարքեր, բարձրագույն տեխնոլոգիաներ ևն) և
նեյրոռոբոտիկայի (գլխուղեղի զուտ բանական թելադրանքով գործող
պրոտեզներ և համակարգիչներ, կիբեռնետիկական այլազան և մինչև իսկ
ռազմական սարքեր, մարդ-սարք հակադարձ հորդորանք ևն) ասպարեզներում
իրականացրած աննախադեպ ձեռքբերումներին: Այդպես, մենք բանտարկված
ենք մի սենյակում, որը կոչվում է գիտակցություն և որն էլ համարվում
է մարդուս իբր բուն էությունը: Եվ այդ սենյակից դիտում ենք մի
կինոնկար, որն անվանում ենք իրականություն, և որն ըստ էության
պարզապես ֆիկցիա-հորինվածք է: Այն համարվում է ճշմարիտ կամ
ճշմարտամոտ այնքանով` որքանով ընդունվում է որոշակի զանգվածի
կողմից, այդուհանդերձ մնալով` ըստ հինդուիզմի, մայա-պատրանք ու
անվերջ հարափոփոխ` ըստ հոգևոր մեր հասունության ու
հոգեվիճակների:
Ըստ նեյրոփիլիսոփայության, ապագայում հնարավոր
կլինի «բնական» ստիմուլ-ազդակներով գլխուղեղին հաղորդել
բարեզգացության, ոգեղինության հոգեվիճակներ: Ըստ այդմ, հարցը
ստանալու է էթիկական բնույթ, քանզի ոմանք կուզենային մնալ բնական,
թեև անգամ մեր Ես-ի կոնցեպցիան նեյրոպրոցեսների հետևանք է:
Այսքանը
ներկայացվեց որպես միայն գիտալրատվական խիստ ամփոփ «խրոնիկա», իսկ
թե այն որքանով է առնչվում էիզմ ուսմունքի հետ, ըստ այդմ ստանում
առավել խորիմաստ նշանակություն և հորդորում արմատապես
վերանայել մեր աշխարհընկալումը` կդիտարկենք հաջորդ
թողարկումներում:
¡
¡ ¡
( Առաջին մասի ավարտ )
Ալեքսանդր Արորդի Վարպետյան Մարսել, 6 հունվարի 2009 թ.
|
|
|
